Het onderwerp droogte sijpelt ook door naar andere dossiers, zoals naar het Programma Integraal Riviermanagement (IRM). Na een aantal droge zomers op rij is duidelijk geworden dat droogte en laagwater steeds belangrijkere thema’s worden in de relatie tussen de rivieren en het regionaal watersysteem.

In 2022 heeft de stuurgroep IRM daarop besloten om een quickscan uit te voeren waarmee is onderzocht in hoeverre het hoofdwatersysteem kan worden benut om het regionale grond- en oppervlaktewater aan te vullen. Daarnaast heeft de drainerende werking van de IJssel, die groter wordt als gevolg van bodemerosie, in droge perioden negatieve effecten op de grondwaterstanden van de Hoge Zandgronden.

De quickscan is uitgevoerd in de periode oktober 2022 – januari 2023 door HKV samen met Aequator en Berendrecht Consultancy, in opdracht van het ministerie I en W, provincies Overijssel en Gelderland en de waterschappen Rijn en IJssel, Vallei en Veluwe en Drents Overijsselse Delta.

In de quickscan zijn drie vragen beantwoord:

1. Kan het hoofdwatersysteem worden ingezet voor het aanvullen van de regionale grond- en oppervlaktewatervoorraad?
Antwoord: Deels. In droge zomers kan circa 10% van de waterbehoefte worden gedekt. In de winter is wel voldoende water beschikbaar.

 

2. Waar kan het en is het opschaalbaar tot adequaat niveau?
Antwoord:  Zomeraanvoer is effectief, omdat het water meteen gebruikt kan worden. ’s Winters moet  water uit de rivier eerst worden opgeslagen, zodat dit voor de zomer beschikbaar is. Opties   voor het opslaan zijn de stuwwallen en het Rijnstrangengebied. Om het water te kunnen benutten op plaatsen waar dat nodig is, is verplaatsen van het water nodig.

3. In welke mate mitigeert het beschikbare water de droogte?Antwoord: Maximaal is circa 50% van de watervraag op deze manier te dekken. Inzet van de Rijnstrangen als wateropslaggebied kan maximaal circa 7% bijdragen.

Uit de quickscan wordt geconcludeerd dat het droogteprobleem in de IJsselvallei ten dele kan worden opgelost met aanvoer van water uit het hoofdwatersysteem. Het transport van de opslaglocaties (voor winterwater) naar de plaatsen waar het water ’s zomers nodig is, is een opgave die vraagt om vervolgonderzoek. Ook de waterkwaliteit en vulling van het IJsselmeer speelt een rol. De quickscan maakt ook duidelijk dat een groot deel van het droogteprobleem opgelost zal moeten worden met andere maatregelen op de Hoge Zandgronden.

Noties voor het vervolg
Logische vervolgstap is volgens de onderzoekers het vergelijken van het vasthouden van overtollig regenwater, wat nu al een belangrijke pijler is van het ZON programma, met de potentie van aanvoer uit het hoofdwatersysteem. In de verdere uitwerking komen ook vragen naar voren over de technische haalbaarheid, relatie met andere functies en kosten. Het vervolgonderzoek kan worden opgepakt in ZON verband, met het oog op voorbereiding van fase 3.

Voor IRM is het stoppen van de erosie van het zomerbed een belangrijk issue. Een alsmaar dalende rivierbodem heeft een averechts effect op vergroting van de grondwatervoorraad op de Hoge Zandgronden. De quickscan onderstreept volgens de opstellers hiermee het belang van de aanpak van de bodemligging in IRM-verband.

Een ander aandachtspunt voor het vervolg is de samenhang tussen de Deltaprogramma’s Rijn, Zoetwater (ZON) en IJsselmeergebied. Ook de relatie met aanvoer vanuit Duitsland via regionale watersystemen verdient aandacht.

De quickscan is gepresenteerd in de Stuurgroep IJssel van maart 2023. “Hier moeten we echt mee verder”, was een heldere oproep uit het overleg. Ook in het Bestuurlijk Platform Rijn van april 2023 is de quickscan toegelicht, waar een soortgelijke uitkomst werd opgetekend. Het idee is dat vanuit ZON, samen met IRM gekeken wordt naar de manier waarop vervolgonderzoeken gedaan kunnen worden.

Download hier de managementsamenvatting quickscan droogte IJsselvallei (HKV, februari 2023)